VATRA FEDERATION
Artur Vrekaj, Massachusetts
Dr. Elias Riggs ishte misionar Amerikan dhe një gjeni shumëgjuhësh që ju përkushtua përkthimit dhe botimit të gramatikave gjuhësore të popujve të shtypur nën regjimin Osman. Fakti që Dr. Elias ra në kontakt më 1833 e 1834 me Shqiptarët e Peloponezit, të Hydras dhe Specias flet shumë duke ja bërë më të lehtë bashkëbisedimin në gjuhën Shqipe, si dhe më pas punën krijuese për një gramatikë të Shqipes. Elias zotëronte shtatëmbëdhjetë gjuhë.
Më 1859, sipas David Hosaflook, misionar në Shqipëri, Dr. Elias Riggs dhe Theodore Byington udhëtuan në trojet shqiptare për tu njohur nga afër me Shqiptarët dhe gjuhën e tyre.
William Eleroy Curtis në librin “Around the Black sea”, botuar më 1911 rrëfen:
“Kur Elias ishte djalë i ri, shumë pak kohë para se ai të shkonte në terren (Turqia Europiane), ai ishte në shoqërinë e Shqiptarëve për disa javë, ndërsa udhëtonte në atë provincë (Shqiptare).
25 vjet më vonë në një takim të misionarëve Amerikanë të Turqisë Europiane, ishte caktuar një komitet që do të organizonte përgatitjen dhe publikimin e gramatikës së gjuhës Shqipe.
Gjatë diskutimeve Dr. Elias nuk foli, por pas vendimit të fundit dhe zgjedhjes së komitetit ai ju shpreh qartazi kryetarit se disa vite më parë, ndërsa ishte në Shqipëri, ai kishte mbajtur shënime të shkrurtra lidhur me gjuhën Shqipe dhe do të ishte shumë i kënaqur t’ja jepte komitetit, të cilin mund të ndihmonin për punën e tij. Kryetari mori textin e gramatikës së gjuhës Shqipe nga Elias dhe e falenderoi atë.
Kur anëtarët e komitetit u takuan më vonë dhe studjuan tekstin e “ shënimeve të shkurtra” të Dr. Elias, ata u befasuan, sepse gjetën pothuaj të plotë gramatikën e gjuhës Shqipe; më të plotën që kishin marrë deri atëherë, e cila u bë themeli i librit që u botua fill pas këtij takimi. “
James L. Barton, sekretar i Bordit Amerikan të komisionerëve për misionet e huaja me qëndër në Boston, Massachusetts në tremujoren “Envelope series” nën kryetitullin “Free Albania, a momentous situation confronting the American board”, botuar në Tetor 1913 konfirmon se :
“Misioni i bordit Amerikan për Turqinë Europiane ka qënë qysh në fillim i interesuar në këtë racë të fuqishme. Dr. Elias Riggs qysh herët në karrierën e tij misionare ishte në mes të Shqiptarëve për një kohë të shkurtër, përgjatë së cilës ai ka praktikuar talentin e tij të shkëlqyer në përgatitjen e një gramatike për gjuhën Shqipe.
Kjo gramatikë u ruajt në dorëshkrim përafërsisht për dhjetë vitet e fundit, deri kur ajo u soll në dritë u provua të ishte një vlerë e madhe për komitetin e misionit të Turqisë Europiane, i cili ishte përkushtuar të punonte për gjuhën Shqipe.”
Misionarët Amerikanë duke vepruar nën vëzhgimin e trefishtë të Turqve, Grekëve dhe Sllavëve me lëvrimin e gjuhës së folur e të shkruar Shqipe përshpejtuan hapërimin kombëtar në trojet etnike përmidis fundshekullit të 19-të dhe fillim shekullit të njëzetë megjithë sakrificat e jetës së tyre.
